Način obračuna zatezne kamate

Mišljenje Ministarstva finansija i privrede
br. 011-00-00191/2013-16, od 27/03/2013

Zakon o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, br. 32/93, 24/94 i 28/96), prestao je da važi danom stupanja na snagu Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, broj 9/01, stupio na pravnu snagu 3. marta 2001. godine i “Službeni glasnik RS”, br. 31/11 i 73/12 – US). Ovaj zakon prestao je da važi danom stupanja na snagu Zakona o zateznoj kamati (“Službeni glasnik RS”, broj 119/12).

Prema odredbama prethodno važećih zakona o visini stope zatezne kamate dužnik, koji zakasni sa ispunjenjem novčane obaveze, plaća zateznu kamatu na iznos duga do dana isplate po stopi utvrđenoj ovim zakonom, odnosno zakonima.

Članom 1. st. 2. i 3. Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, br. 32/93, 24/94 i 28/96) propisano je da se stopa zatezne kamate sastoji od stope rasta cena na malo i fiksne stope od 1,2% mesečno, a da se obračun zatezne kamate vrši tako što se fiksna stopa od 1,2% množi sa iznosom glavnog duga uvećanog za kamatu po stopi rasta cena na malo, primenom konformne metode.

Prema članu 2. Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, broj 9/01 i “Službeni glasnik RS”, broj 31/11), stopa zatezne kamate sastoji se od mesečne stope rasta potrošačkih cena i fiksne stope od 0,5% mesečno. Članom 3. stav 1. istog zakona propisano je da se obračun duga uvećanog za zateznu kamatu vrši tako što se fiksna stopa od 0,5% množi iznosom glavnog duga uvećanog za kamatu po stopi rasta potrošačkih cena, primenom konformne metode.

Odlukom Ustavnog suda Republike Srbije broj I Uz-82/2009 odlučeno je da odredba člana 3. stav 1. Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, broj 9/01 i “Službeni glasnik RS”, broj 31/11), u delu koji glasi: “primenom konformne metode”, nije u saglasnosti sa Ustavom, kao i da se odbacuje inicijativa za ocenu ustavnosti Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SFRJ”, broj 57/89) i Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, br. 32/93, 24/94 i 28/96).

Odluke Ustavnog suda su, prema članu 7. stav 1. i članu 60. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu (“Službeni glasnik RS”, br. 109/2007 i 99/2011) konačne, izvršne i opšteobavezujuće, pri čemu se zakoni i drugi opšti akti za koje je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nisu u saglasnosti s Ustavom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ne mogu primenjivati na odnose koji su nastali pre dana objavljivanja odluke Ustavnog suda, ako do tog dana nisu pravosnažno rešeni.

Imajući u vidu navedeno, pravno dejstvo odluke Ustavnog suda odnosi se samo na period od 3. marta 2001. godine, a ne i za period pre toga.

U tako nastaloj činjeničnoj i pravnoj situaciji posledica Odluke Ustavnog suda je da u periodu do 3. marta 2001. godine ne postoji pozitivan propis kojim se obračunava zatezna kamata, jer je stupanjem na snagu Zakona o visini stope zatezne kamate (“Službeni list SRJ”, broj 9/01) prestao da važi prethodni zakon. U nedostatku pozitivnog propisa, neophodno je pronaći rešenje kojim kamatnim metodom obračunavati kamatu do 3. marta 2001. godine. Rešenje se jedino postiže logičkim zaključivanjem i pravnom analogijom, a oni upućuju samo na to da se do tada zatezna kamata mora obračunavati konformnim metodom koji je do tada važio, jer je primena drugog metoda, odnosno prostog interesnog računa isključena.

Predloženi stav je zasnovan na pomenutim činjeničnim i pravnim razlozima, i on podrazumeva da se do 3. marta 2001. godine, na dugovanu glavnicu za period docnje zatezna kamata obračunava konformnom metodom, pripisuje glavnici i na tako dobijene iznose počev od pravnog dejstva odluke Ustavnog suda, odnosno počev od 3. marta 2001. godine, zatezna kamata obračunava metodom prostog interesnog računa.

Istim dopisom, uputili ste nam zahtev za stručno mišljenje i u vezi sa obračunom kamate prema Zakonu o zateznoj kamati i članu 313. Zakona o obligacionim odnosima. Povodom ovog upita, na zahtev Ministarstva finansija i privrede dostavili ste nam, radi preciziranja istog, dopunu dopisa dana 13. februara 2013. godine sa zahtevom za stručno mišljenje i tumačenje redosleda namirenja obaveza u slučaju kada se vrši evidentiranje uplate dužnika kojom taj dužnik delimično izmiruje svoju obavezu, a imajući u vidu da je uplata izvršena u toku obračunskog perioda i da se obračun zatezne kamate nastavlja i nakon datuma ove uplate, odnosno da obračun još uvek nije završen.

Shodno navedenom, obaveštavamo vas da Zakon o zateznoj kamati ne uređuje pitanje redosleda namirenja obaveza, dok je članom 313. Zakona o obligacionim odnosima, zakonodavac uredio institut uračunavanja kamata i troškova, odnosno redosled namirenja obaveza, iz kog razloga smo stava da je celishodnije da se obratite Ministarstvu pravde i državne uprave za stručno mišljenje i pojašnjenje odredbe na koju se pozivate, kao instituciji u čijoj su nadležnosti poslovi državne uprave koji se odnose na pripremanje mišljenja i tumačenje propisa kojima je uređena oblast obligacionih odnosa.

Odgovor u vezi sa primenom propisa dat je prema podacima koji su izneti u zahtevu. Napominjemo da, shodno članu 8. stav 1. Zakona o Narodnoj skupštini (“Službeni glasnik RS”, broj 9/10), Narodna skupština donosi autentično tumačenje zakona, kao i da, u skladu sa članom 80. stav 2. Zakona o državnoj upravi (“Službeni glasnik RS”, br. 79/05, 101/07 i 95/10), mišljenja organa državne uprave nisu obavezujuća.

Dokument je preuzet sa www.ekspert.rs